تیروئید غده کوچکی است که در جلوی گردن قرار دارد و مسئول تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند متابولیسم، تولید انرژی و خلق و خو است.

این غده دو هورمون اصلی تولید می‌کند: تری‌یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4). چنانچه تیروئید به اندازه کافی این هورمون‌ها را تولید نکند، علائمی مانند افزایش وزن، کمبود انرژی و افسردگی را تجربه می‌کنید که از «کم‌کاری تیروئید» ناشی می‌شود.

اما اگر بیش از حد هورمون بسازد، به «پرکاری تیروئید» مبتلا می‌شوید که با کاهش وزن، اضطراب و تپش قلب همراه است. پزشکان از آزمایش تیروئید که یک نوع آزمایش خون است برای بررسی عملکرد این غده استفاده می‌کنند.

انواع آزمایش تیروئید

در آزمایش تیروئید یک یا چند مورد از موارد زیر اندازه‌گیری می‌شود:

• هورمون محرک تیروئید (TSH)
• تری یدوتیرونین (T3)
• تیروکسین (T4)
• تیروگلوبولین (TG)
• آنتی بادی های تیروئید
• پروتئین های متصل شونده به هورمون تیروئید

هورمون محرک تیروئید (TSH)

اگر هدف از آزمایش خون اندازه‌گیری هورمون محرک تیروئید باشد، به آزمایش تیروئید به انگلیسی TSH می‌گویند. TSH هورمونی است که از غده‌ هیپوفیز مغز ترشح می‌شود و برای غده تیروئید به‌ عنوان پیام‌رسان عمل می‌کند. اتفاقی که می‌افتد این است که:

• بدن به طور مداوم سطح هورمون تیروئید را کنترل می‌کند.
• اگر مقدار هورمون پایین باشد، هیپوفیز TSH آزاد می‌کند. TSHبه تیروئید می‌گوید که تولید هورمون را افزایش دهد.
• در صورتی که مقدار هورمون بالا باشد، هیپوفیز TSH کمتری آزاد می‌کند. این به تیروئید سیگنال می‌دهد که تولید هورمون را کاهش دهد.

تری‌یدوتیرونین (T3)

T3 هورمون فعال تیروئید است. این هورمون به سلول‌های شما اعلام می‌کند که در کنار سایر عملکردهای خود، انرژی بیشتری تولید کنند. تیروئید مقداری T3 تولید می‌کند، اما در سایر بافت‌ها هم T4 می‌تواند به T3 تبدیل ‌شود.

مقدار زیادی از T3 به پروتئین‌ متصل است و به همین دلیل بدن نمی‌تواند از آن به سرعت استفاده کند. آزمایش تیروئید T3 را به سه روش مختلف اندازه گیری می‌کند:

• T3 کل (total T3): کل تری‌یدوتیرونین موجود در خون (آزاد و متصل به پروتئین) را اندازه می‌گیرد.
• T3 آزاد (free T3): این آزمایش هورمونی را اندازه می‌گیرد که به پروتئین متصل نیست و بافت‌های بدن می‌توانند از آن استفاده کنند.
• T3 معکوس (reverse T3): شکل غیرفعال T3 را اندازه می‌گیرد که به گیرنده‌های تیروئید متصل می‌شود اما نمی‌تواند آن‌ها را فعال کند.

هنگامی که T3 معکوس گیرنده‌های تیروئید را اشغال می‌کند، T3  آزاد نمی‌تواند به آن‌ها متصل شود که این به کم‌کاری تیروئید منجر می‌شود. این اتفاق معمولا زمانی رخ می‌دهد که بدن به دلیل گرسنگی یا بیماری شدید تلاش می‌کند انرژی ذخیره کند.

تیروکسین (T4)

T4 به عنوان هورمون ذخیره عمل می‌کند و هر زمان که لازم باشد توسط بدن به T3 تبدیل می‌شود. از آزمایش T4 برای اندازه‌گیری 2 مورد زیر استفاده می‌شود:

• T4 کل (total T4): کل تیروکسین موجود در خون (آزاد و متصل به پروتئین) را اندازه‌گیری می‌کند.
• T4 آزاد (free T4): مقدار تیروکسینی را نشان می‌دهد که به پروتئین متصل نیست و بافت‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند.

تیروگلوبولین (Tg)

تیروگلوبولین پروتئینی است که توسط غده تیروئید ساخته می‌شود. پزشکان از Tg به عنوان نشانگر تومور برای کمک به بررسی روند درمان سرطان تیروئید استفاده می‌کنند. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا درمان سرطان موثر بوده است یا خیر. بر اساس تحقیقات، تنها 4 درصد افرادی که سطح Tg آن‌ها کمتر از 1 است، پس از پنج سال شاهد عود سرطان خواهند بود.

آنتی‌بادی‌های تیروئید

بعضی از اختلالات تیروئید از بیماری‌های خودایمنی ناشی می‌شوند. در این بیماری‌ها، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های سالم تیروئید حمله می‌کند. سه آنتی‌بادی زیر با بیماری خودایمنی تیروئید مرتبط هستند:

• آنتی‌بادی‌های پراکسیداز تیروئید (TPOAb): این آنتی‌بادی در 95 درصد افراد مبتلا به هاشیموتو (کم‌کاری تیروئید خودایمنی) و حدود 70 درصد افراد مبتلا به بیماری گریوز (پرکاری تیروئید خودایمنی) کشف می‌شود. در تیروئیدیت پس از زایمان هم افزایش TPOAb دیده می‌شود.
• آنتی‌بادی‌های گیرنده هورمون محرک تیروئید (TRAb): TRAb این آنتی‌بادی در 90 درصد موارد ابتلا به بیماری گریوز و 10 درصد موارد ابتلا به هاشیموتو یافت می‌شود. با انجام این آزمایش تیروئید در بارداری، پزشک می‌تواند خطر ابتلای نوزاد به بیماری گریوز یا پرکاری تیروئید را مشخص کند.
•  آنتی‌بادی‌های تیروگلوبولین (TgAb): از هر چهار فرد مبتلا به سرطان تیروئید یک نفر TgAb بالا دارد. این آنتی‌بادی در 80 درصد افراد مبتلا به هاشیموتو و 50 تا 70 درصد افراد مبتلا به بیماری گریوز شناسایی شده است.

پروتئین‌های متصل‌شونده به هورمون تیروئید

اندازه‌گیری پروتئین‌های متصل‌شونده به T3 و T4 به پزشک کمک می‌کند که مشکلات تیروئید را در افرادی که غدد آن‌ها هنوز به طور طبیعی کار می‌کنند پیدا کند.

سه آزمایش رایج عبارتند از:

• گلوبولین متصل‌شونده به تیروئید (TBG): سطح پروتئین حمل‌کننده هورمون‌های تیروئید را در خون اندازه می‌گیرد.
• آزمایش T3RU
• درصد TBG را در یک نمونه خون نشان می‌دهد.
• شاخص تیروکسین آزاد (FTI): یک روش قدیمی است که از ضرب کردن T4 کل در T3RU برای بررسی عملکرد تیروئید استفاده می‌کند.

نحوه آماده شدن برای آزمایش تیروئید

بهترین زمان آزمایش تیروئید، ساعات اولیه روز است. برای آزمایش تیروئید ناشتا بودن نیاز نیست. اما اگر پزشک آزمایش‌های دیگری هم برای شما درخواست داده باشد، ممکن است لازم باشد چند ساعت ناشتا باشید. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

قبل از خون‌گیری، لیست‌ داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک یا کارکنان آزمایشگاه قرار دهید. همچنین در صورت باردار بودن، این موضوع را با آن‌ها در میان بگذارید.

بعضی از داروها و همچنین بارداری ممکن است روی نتیجه آزمایش شما تاثیر بگذارند.در صورت لزوم می توانید با متخصص غدد مشورت نمایید.

تفسیر آزمایش تیروئید

اندازه‌گیری هورمون محرک تیروئید یا TSH نقش مهمی در بررسی تست عملکرد غده تیروئید دارد. در کنار نتیجه تست T3 آزاد و T4 آزاد و آزمایش TSHمی‌تواند علت مشکل تیروئید را نشان دهد.

سطح نرمال TSH می‌تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد، اما معمولا بین 0/4 تا 4 واحد بین‌المللی میلی به ازای هر لیتر خون (mIU/L) نرمال در نظر گرفته می‌شود.

افزایش TSH نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید است و کاهش آن از پرکاری تیروئید ناشی می‌شود.

بررسی نتیجه تست TSH در کنار تست T3 هم به تشخیص بیماری کمک می‌کند:

• T3 پایین TSH بالا :کاهش عملکرد تیروئید
• T3 بالا TSH پایین: پرکاری تیروئید

کلام پایانی درباره آزمایش تیروئید

تفسیر نتیجه آزمایش تیروئید پیچیده است و می‌تواند گیج‌کننده باشد. به همین دلیل، بهتر است برای تفسیر آن با پزشک مشورت کنید.

اگر می‌خواهید از فوق تخصص غدد وقت بگیرید یا برای تفسیر آنلاین آزمایش تیروئید به کمک نیاز دارید، به سایت درمانگاه ارمغان سلامت مراجعه کنید و از پزشک فوق تخصص غدد نوبت بگیرید.